رهساز ایران

ترازیاب (نیوُ) وسیله ای اپتیکی است که جهت تعیین اختلاف ارتفاع بین دو یا چند نقطه نسبت به هم و یا نسبت به یک سطح مبنا در نقشه برداری و یا ساخت و ساز استفاده میگردد. از جمله دستگاه های اولیه مورد استفاده  جهت تراز یابی تراز آبی (Water Level) بوده که توسط ایرانیان باستان به کار برده میشد. این تراز، لوله ای از نی بوده که وسط آن سوارخی بزرگ و در هر  سر آن سوراخی کوچک متصل  به طنابی  داشته. دو نفر هر سر طناب را روی یک قطعه چوبی مدرج  نگه میداشتند سپس نفر سوم با کاسه از سوراخ وسط نی آب میریخته، اگر آب از هر کدام از سوراخهای دو سر به میزان نامساوی میریخت، سر طنابی که بالا تر قرار گرفته بود را قدری پایین میاوردند تا آب به میرزان یکسان از دو سر تخلیه شود . اندازه بین سر چوب و محل قرار گرفتن طناب اختلاف ارتفاع بین دو نقطه بود.

بعد ها از تراز شیشه ای که دارای حبابی بود استفاده نمودند.

 در دیگر کشور ها تراز شیشه ای دارای انحنای معینی شد که در صورت افقی بودن تراز حباب کاملا در وسط تراز قرار میگرفت . در سالهای بعد، کارخانه های سازنده وسایل نقشه برداری با تعبیه یک یا دو عدد تراز در کنار دوربین این امکان را فراهم آوردند که وقتی حباب تراز در وسط است محور نشانه روی دوربین نیز افقی گردد. بدین ترتیب با حرکت سمتی محور نشانه روی یک سطح افقی در فضا ایجاد میشود. با کمک این محور اختلاف ارتفاع بین دو نقطه اندازه گیری میگردد. بدین ترتیب تراز های اپتیکی(Optical Level) تولید گردید. این تراز ها بر روی سه پایه نصب و با سه پیچ تنظیم محور نشانه روی دوربین به صورت افقی قرار میگرفت و با حرکت سمتی دوربین صفحه ای افقی در فضا ساخته میشد.

دستگاه های ترازیاب فقط قادر به ایجاد یک میدان افقی در فضا بودند و برای تعیین اختلاف ارتفاع نقاط از قطعات مدرج شده چوب که همان شاخص ها میباشند استفاده گردید.

با اضافه نمودن یک صفحه مدرج افقی به دوربین امکان اندازه گیری زاویه افقی بین دو امتداد در روی زمین به این وسیله اضافه گردید. (منبع کتاب مبانی نقشه برداری- بهمن مقرب نیا)

یک دستگاه ترازیاب (نیوُ) از چند قسمت تشکیل گردیده:

1.  تلسکوپ

2.    تراز ها

3.    صفحه مدرج زاویه افقی

4.    پیچ های تنظیم ترابراک

5.    کمپانساتور( دربعضی مدلها)

امروزه سیستمها و کارایی های گسترده تری بر روی ترازیابها نصب گردیده که دامنه استفاده از این دستگاه را وسعت بخشیده که در آینده(انشاءالله) به مواردی اشاره خواهد گردید.